Wie mogen er in Nederland met een wapen rondlopen en hoe controleren we of dat niet gevaarlijk is? Een kort geding in Den Haag zette de zaak gisteren op scherp en het voorlopige antwoord is zacht uitgedrukt niet bevredigend.
Afgelopen vrijdag nog schoot een Duitser met een wapenvergunning zes mensen dood in Rot am See. In de Haagse rechtszaal figureerden zowel een voormalige bewaker van het koningshuis als een 18-jarige jongeman die psychisch behoorlijk gestoord zou zijn.
Eisers zijn De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (21.000 jagers) en de Koninklijke Nederlandse Schietsport Associatie (680 verenigingen met samen 40.000 sportschutters). Dat zijn samen alvast erg veel wapens, een beetje jager heeft bijvoorbeeld al drie verschillende in huis, want een vogel schiet je met ander materieel dood dan een wild zwijn.
Verweerder is de Staat der Nederlanden. Dit omdat het ministerie van Justitie en Veiligheid sinds oktober de zogeheten ‘e-screener’ gebruikt om te beoordelen of wapenvergunningen mogen worden verstrekt of verlengd.
De eisers willen dat de staat het gebruik van deze digitale vragenlijst voor risicotaxatie onmiddellijk staakt. Dit gaat gepaard met opvallend veel emotie en verontwaardiging – je zou wel wat meer zelfbeheersing verwachten van mensen met wapens.
De reden: bij de eerste ronde jagers die met de e-screener zijn getest, grotendeels 60-plussers die hun jachtakte al decennia jaarlijks mogen verlengen, bleken meer dan zestig personen plotseling niet de vereiste persoonlijkheid te bezitten.
De politie kwam meteen aan huis om hun wapens in beslag te nemen: ‘Mijn Beretta, de CZ, mijn Anschutz: meegenomen’, zegt Alex Spruitenberg, die ik tevoren aantref in de koffiehoek van de rechtbank. Zijn geruite pet en gewatteerde jas verraadden de jager in hem. Maar Spruitenberg blijkt voor zijn pensionering namens de marechaussee dus ook Juliana en Beatrix te hebben bewaakt, met een mitrailleur, ten tijde van de Molukse treinkapingen (‘Ik heb toen op Soestdijk geslapen’). Later screende hij mensen voor een topfunctie bij de AIVD en beveiligde hij bezoeken van Bill Clinton en Gerhard Schröder. Als hij eenmaal gezellige foto’s van zijn ontmoetingen met die laatste twee in zijn telefoon laat zien, krijgt Alex Spruitenberg een beetje de slappe lach.
Want eind vorig jaar is hij geweigerd door de e-screener. Dit wegens het geven van ‘sociaal wenselijke antwoorden’ – wat het probleem blijkt te zijn van de meeste ouderen die zijn afgewezen. De politie beschouwt dat als leugenachtig. Spruitenberg: ‘Maar wij zijn gewoon écht te braaf’.
De introductie van de e-screener hangt samen met een nieuwe Europese vuurwapenrichtlijn, bedoeld om terroristische aanslagen te voorkomen. Nederland zoekt al betere controle sinds Tristan van der V. in 2011 in Alphen aan den Rijn in het bezit van een wapenvergunning zes mensen dood schoot en daarna zichzelf. De politie had gemist dat Van der V. al tien dagen suïcidaal op een gesloten afdeling van een psychiatrisch ziekenhuis had doorgebracht.
Minister Grapperhaus vindt de e-screener systematischer dan de oude vragenlijst van de politie. Het bestand van de e-screener kan bijvoorbeeld gekoppeld worden aan het bestand waarin het Openbaar Ministerie alle gedwongen opnames in psychiatrische ziekenhuizen administreert.
De lat voor een vergunning ligt volgens Grapperhaus nu hoger dan ooit. ‘Reeds geringe twijfel’ is sinds een uitspraak van de Hoge Raad over de schietpartij in Alphen voldoende om een wapenvergunning te weigeren of in te trekken.
De eisers betogen in alle toonaarden, terwijl zij ruim het dubbele van hun spreektijd opsouperen, hoe gekrenkt men is. Neem geval ‘J.’ , een ‘doodgewone werkende jongeman met een jachtpassie’, ‘geen jongen van boeken’, die de vragen van de e-screener ‘niet goed begreep’. Volgens de uitslag zou J. gevaarlijk scoren op impulsiviteit, psychose, krenking, psychopathie en emotionele instabiliteit. Ja, J. was zó gekrenkt door de uitslag dat hij daarna maar liefst dertig psychiaters gevraagd heeft hier ‘iets tegenover te stellen, maar dat is niet gelukt’.
Misschien toch maar goed ook, denk je dan. Vooral als eisers ook nog over ‘discriminatie’ van ‘het puberbrein’ van J. beginnen.
De Staat houdt het koeltjes op invoeringsperikelen van een nieuw systeem. Wordt aan gewerkt. Na ingrijpen door de voorzieningenrechter kregen Spruitenberg en al die andere brave leden hun wapens alweer terug. De minister overweegt voor dat soort gevallen voortaan een extra advies van een psycholoog in te voeren.
En de staat wijst er nog even fijntjes op dat ‘zelfs respectabele politiemensen’ soms zomaar familieleden doodschieten.
Daar moeten we inderdaad mee zien te leven. Uitspraak over twee weken.
Bron en foto’s: Volkskrant
